بررسی تخصصی انواع کود و بذر

انواع گیاهان و محصولات باغی و زراعی به سطوح مختلفی از کود هیومیک اسید نیاز دارند. اینکه برای هر گونه محصول باید چه مقدار کود و به چه روشی استفاده کرد، به نوع کشت و شرایط رشد گیاه بستگی دارد لذا لازم است پیش از عملیات کوددهی، شرایط خاک و میزان مواد مغذی در دسترس گیاه به طور کامل مورد ارزیابی قرار گیرد و قبل از خرید کود اسید هیومیک، بهتر است با یک کارشناس با تجربه در این زمینه مشورت کنید. به طور متداول، این کود به شکل گرانولی، پودری و مایع به فروش می رسد. از آنجا که ترکیب اسید هیومیک به تنهایی نمی تواند مواد مغذی را در اختیار گیاه قرار دهد، آن را به صورت کود مغذی به بازار ارائه می نمایند. 

میزان مصرف هیومیک اسید برای محصولات زراعی دو گرم در ۱۰۰۰ میلی‌لیتر آب بوده است  که عبارت است از ۵ تا ۶ کیلوگرم در هکتار، همچنین میزان مصرف هیومیک اسید مایع برای این محصولات با نسبت ۵۰ میلی‌ لیتر در ۱۰۰۰ میلی‌لیتر آب است. برای باغات میزان مصرف هیومیک اسید در این مورد بسته به سن درختان بین ۶ تا ۸ کیلوگرم در هکتار است، همچنین میزان مصرف هیومیک اسید مایع با نسبت ۵۰ میلی‌لیتر در ۱۰۰۰ میلی‌لیتر آب، یعنی ۳۰ تا ۳۵ لیتر در هکتار است. در گلخانه‌ها به ازای هر هکتار بسته به تراکم کشت 3 تا ۵ کیلوگرم در هکتار است، همچنین میزان مصرف هیومیک اسید مایع بین 20 تا 30 لیتر بر هکتار مقدار توصیه شده است. برای گیاهان آپارتمانی 2 گرم در یک لیتر آب استفاده ‌شود. به طور کلی برای هر درخت نیز،  توصیه می‌شود ۱۰ تا ۱۵ گرم یا ۵۰ تا ۷۰ سی‌سی (میلی لیتر) اسید هیومیک توصیه می‌ شود.

کود هیومیک اسید به‌عنوان یکی از اجزای اصلی مواد آلی خاک، نقش کلیدی در بهبود ساختار خاک و کارایی جذب مواد مغذی توسط گیاهان دارد. تأثیر هیومیک اسید بر جذب مواد مغذی مانند نیتروژن و فسفر به چندین مکانیزم مرتبط است.

تأثیر کود هیومیک اسید بر جذب نیتروژن

کود هیومیک اسید با بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، از جمله افزایش ظرفیت نگهداری آب و بهبود ساختار خاک، شرایط مناسبی را برای جذب نیتروژن فراهم می‌کند. این ترکیبات همچنین با بهبود فعالیت‌های میکروبی خاک، تجزیه مواد آلی و تبدیل نیتروژن آلی به فرم‌های معدنی قابل جذب مانند نیترات و آمونیوم را تسریع می‌نمایند. همچنین، هیومیک اسید می‌تواند با تشکیل کمپلکس‌های قابل حل با کاتیون‌ها، از تثبیت نیتروژن توسط ذرات خاک جلوگیری کرده و در نتیجه دسترسی گیاهان به این عنصر را افزایش دهد.

تأثیر هیومیک اسید بر جذب فسفر

جذب فسفر به دلیل تشکیل پیوندهای قوی با کاتیون‌های فلزی مانند آهن و آلومینیوم در خاک‌های اسیدی و با کلسیم در خاک‌های قلیایی محدود می‌شود. هیومیک اسید با تشکیل کمپلکس‌های محلول با این کاتیون‌ها، می‌تواند از تثبیت فسفر جلوگیری کرده و دسترسی آن را به گیاهان افزایش دهد. همچنین، هیومیک اسید می‌تواند با افزایش فعالیت میکروارگانیسم‌های حل‌کننده فسفر، به تبدیل فسفر نامحلول به فرم‌های قابل جذب کمک کند. این میکروارگانیسم‌ها به‌ویژه در ریزوسفر گیاهان فعال هستند و با تولید اسیدهای آلی و آنزیم‌های فسفاتاز، فسفر آلی و معدنی را به فرم‌های محلول تبدیل می‌کنند.

کودهای مایع را می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد که هر روش بسته به نوع محصول، شرایط خاک و نیاز گیاه انتخاب می‌شود. در ادامه، روش‌های اصلی مصرف کود مایع را به‌صورت مفصل توضیح می‌دهم.

1️⃣ محلول‌پاشی (برگ‌پاشی)

محلول‌پاشی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای تأمین سریع عناصر مغذی از طریق برگ‌ها است. کود مایع به‌صورت محلول در آب تهیه شده و با اسپری روی برگ‌ها اعمال می‌شود. این روش به گیاه اجازه می‌دهد تا مستقیم و سریع‌تر عناصر غذایی را جذب کند. بهترین زمان انجام این کار صبح زود یا عصر است تا از تبخیر و هدررفت مواد مغذی جلوگیری شود. میزان غلظت معمولاً 1 تا 5 در هزار است، بسته به نوع گیاه و مرحله رشد.

2️⃣ کود آبیاری (همراه با سیستم‌های آبیاری)

در این روش، کود مایع همراه با آب آبیاری قطره‌ای یا بارانی به خاک تزریق می‌شود و از طریق ریشه جذب گیاه می‌شود. این روش به افزایش راندمان مصرف کود و کاهش هدررفت کمک می‌کند. برای جلوگیری از شسته‌شدن مواد مغذی، میزان مصرف باید به‌درستی تنظیم شود. مقدار توصیه‌شده معمولاً 5 تا 20 لیتر در هکتار است و بسته به نیاز گیاه، هر 7 تا 14 روز یک‌بار استفاده می‌شود.

3️⃣ تزریق در خاک (کوددهی مستقیم به ریشه)

در این روش، کود مایع مستقیماً در خاک و نزدیک ریشه گیاهان یا درختان تزریق می‌شود. این روش به‌ویژه برای درختان و محصولات چندساله مانند مرکبات، انگور و زیتون مفید است. تزریق کود به‌صورت چالکود یا روش فرتیگیشن (تزریق تحت فشار) انجام می‌شود. مقدار مصرف به سن درخت و نیاز غذایی آن بستگی دارد و معمولاً بین 2 تا 5 لیتر در هر درخت متغیر است.

4️⃣ بذرمال (آغشته‌سازی بذرها قبل از کاشت)

کودهای مایع را می‌توان برای افزایش قدرت جوانه‌زنی و رشد اولیه گیاه قبل از کاشت استفاده کرد. در این روش، بذرها قبل از کاشت به‌مدت 30 دقیقه تا 2 ساعت در محلول کود مایع خیسانده می‌شوند. این کار باعث افزایش جذب عناصر غذایی و افزایش درصد سبز شدن بذرها می‌شود. میزان غلظت محلول معمولاً 1 تا 3 در هزار است و بسته به نوع بذر، دوز متفاوتی دارد.

5️⃣ تیمار ریشه (آماده‌سازی نشاها و قلمه‌ها)

برای کاهش استرس نشاهای سبزیجات، صیفی‌جات و درختان میوه، ریشه‌ها قبل از کاشت در محلول کود مایع غوطه‌ور می‌شوند. این کار باعث تقویت سیستم ریشه‌ای و افزایش قدرت جذب مواد مغذی می‌شود. نشاها به‌مدت 30 تا 60 دقیقه در محلول کود مایع (غلظت 1 تا 2 در هزار) نگه داشته می‌شوند. این روش برای محصولات گلخانه‌ای و گیاهان زینتی بسیار مؤثر است.

6️⃣ ترکیب با سموم کشاورزی (کود + آفت‌کش)

برخی کودهای مایع را می‌توان همراه با سموم دفع آفات و قارچ‌کش‌ها مخلوط کرده و همزمان با سم‌پاشی مصرف کرد. این کار علاوه بر تأمین مواد مغذی، موجب افزایش کارایی سموم و کاهش هزینه‌های کشاورزی می‌شود. قبل از ترکیب، باید از سازگاری کود و سم مطمئن شد. میزان مصرف کود در این روش 1 تا 2 لیتر در هر 100 لیتر محلول سمپاشی است.

نیترات کلسیم یکی از مهم‌ترین کودهای کشاورزی است که ترکیبی از نیتروژن (N) به صورت نیترات و کلسیم (Ca) است. این ترکیب به دلیل محلول بودن در آب، به‌سرعت جذب گیاه شده و در بهبود رشد و سلامت گیاه نقش کلیدی دارد. در ادامه تأثیر هر یک از این عناصر بر رشد گیاه توضیح داده می‌شود.

نقش نیتروژن در نیترات کلسیم

افزایش رشد رویشی گیاه

نیتروژن در نیترات کلسیم به شکل نیترات (NO₃⁻) موجود است که یکی از بهترین و سریع‌الجذب‌ترین اشکال نیتروژن برای گیاه محسوب می‌شود. این عنصر در تشکیل کلروفیل نقش دارد و باعث افزایش فتوسنتز و رشد برگ‌ها، ساقه‌ها و شاخه‌های گیاه می‌شود.

بهبود عملکرد و کیفیت محصول

تأمین نیتروژن کافی باعث افزایش میزان تولید گیاه، بهبود رشد جوانه‌ها و افزایش سطح برگ‌ها می‌شود. این امر در گیاهانی مانند سبزیجات برگی (کاهو، اسفناج) و محصولات زراعی که به رشد رویشی قوی نیاز دارند، بسیار مؤثر است.

افزایش مقاومت در برابر تنش‌ها

نیتروژن نیتراته در نیترات کلسیم به‌سرعت در دسترس ریشه گیاه قرار می‌گیرد و به گیاه کمک می‌کند تا سریع‌تر در برابر کمبودهای تغذیه‌ای و تنش‌های محیطی مانند کم‌آبی و گرما واکنش نشان دهد.

نقش کلسیم در نیترات کلسیم

تقویت دیواره سلولی و استحکام بافت‌ها

کلسیم (Ca) یکی از اجزای اصلی دیواره سلولی گیاه است و باعث افزایش استحکام سلول‌ها و جلوگیری از ترک‌خوردگی یا پوسیدگی می‌شود. این خاصیت برای محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی، سیب و فلفل که دچار عارضه پوسیدگی انتهایی میوه (Blossom End Rot) می‌شوند، بسیار مهم است.

بهبود جذب سایر مواد مغذی

کلسیم نقش مهمی در تنظیم تعادل یونی در ریشه دارد و به افزایش جذب سایر عناصر ضروری مانند پتاسیم و منیزیم کمک می‌کند. این ویژگی باعث بهبود رشد و سلامت عمومی گیاه می‌شود.

افزایش مقاومت گیاه به بیماری‌ها

گیاهانی که کمبود کلسیم دارند، اغلب دچار ضعف در بافت‌ها، حساسیت به قارچ‌ها و پوسیدگی ریشه می‌شوند. تأمین کلسیم کافی از طریق نیترات کلسیم باعث افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری‌های قارچی و باکتریایی می‌شود.

کاهش استرس ناشی از شرایط نامساعد محیطی

کلسیم در تنظیم فشار اسمزی سلول‌ها نقش دارد و به گیاه کمک می‌کند تا در شرایط تنش‌زا مانند گرما، خشکی و شوری خاک عملکرد بهتری داشته باشد.

در مرحله رویشی، نیتروژن باعث افزایش فتوسنتز، رشد برگ‌ها و تشکیل کلروفیل می‌شود. کمبود نیتروژن در این مرحله، زردی برگ‌ها و کاهش رشد را به دنبال دارد. در مرحله گلدهی و تشکیل میوه، فسفر نقش اساسی در تولید گل، توسعه ریشه‌ها و تقویت سیستم انتقال انرژی گیاه دارد. در مرحله رسیدگی محصول، پتاسیم به تقویت دیواره سلولی، بهبود کیفیت میوه و افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری‌ها کمک می‌کند. هر عنصر در کود NPK نقش ویژه‌ای در بهبود عملکرد گیاه دارد و مصرف متناسب آن‌ها در مراحل مختلف رشد، بهره‌وری نهایی را به حداکثر می‌رساند.

استراتژی‌های چندمرحله‌ای کوددهی برای محصولات مختلف

مدیریت چندمرحله‌ای کوددهی بر اساس نوع محصول و نیازهای تغذیه‌ای خاص آن تنظیم می‌شود. در محصولات زراعی مانند گندم و ذرت، کود NPK در سه مرحله (پیش کاشت، رشد رویشی و گلدهی) استفاده می‌شود. در محصولات باغی مانند انگور و سیب، کوددهی تدریجی با تمرکز بر فسفر در مرحله گلدهی و پتاسیم در رسیدگی میوه اهمیت دارد. در سبزیجات و صیفی‌جات، استفاده از کودهای محلول‌پاشی در مراحل حساس رشد، مانند تشکیل گل و میوه، توصیه می‌شود. این استراتژی‌ها بر اساس نوع گیاه، زمان رشد و نوع خاک قابل تنظیم هستند تا بهره‌وری به حداکثر برسد.

روش سمپاشی دستی مزایای زیادی را برای باغداران و کشاورزان در بر دارد. در این خصوص به موارد زیر توجه کنید:

• سم پاشی دستی می تواند کنترل و مدیریت آفات را با راندمان بالا میسر سازد.
• می توانید با این ابزارها، علف های هرز زمین باغ یا مزرعه را از بین ببرید. محلول علف کش به آسانی از طریق سم پاشی دستی قابل پاشش روی زمین است.
• سم پاش دستی برای انواع قارچ کش ها و حشره کش های کشاورزی قابل استفاده است.
• برای اسپری کردن کودهای مایع روی گیاهان مختلف می توانید از روش سم پاشی دستی استفاده کنید. سمپاش های دستی، کودهای مایع را با بازدهی بالا روی سطوح مورد نظرتان اسپری می کنند.
• در موارد ضروری، یک سم پاش دستی برای آبیاری پاششی روی محصولات، بهترین گزینه است.
• استفاده از انواع سم پاش دستی می تواند عملیات سم پاشی و کوددهی را سرعت ببخشد. پس کارها در سریع ترین زمان انجام می شوند و باعث رشد محصولات مرغوب تر خواهند شد.

برای درختان میوه  و مرکبات 5 تا 10 کیلوگرم در هکتار برای مصرف با  آب آبیاری و 3 تا 5 کیلوگرم در هزار لیتر آب  به صورت محلول پاشی است.

برای صیفی و سبزیجات و گیاهان زراعی  5 تا 7 کیلوگرم در هکتار برای مصرف با آب آبیاری و 2 تا 3 کیلوگرم در هزار لیتر آب  به صورت محلول پاشی استفاده می‌شود.

برای گلخانه‌ها 1 تا 2 کیلوگرم در هزار لیتر آب مصرف می‌شود.

برای گلهای آپارتمانی نیز با توجه به وضعیت خاک و محیط کشت میزان مصرف کود نیترات کلسیم تعیین می‌شود. اما، به طور کلی ۲ تا ۴ قاشق غذاخوری از آن را دریک گالن  آب میتوان مصرف نمود. 

شما میتوانید برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نحوه، شیوه و میزان مصرف کود نیترات کلسیم با کارشناسان سپانه در ارتباط باشید.

تقویت سیستم ایمنی گیاه:

کود جلبک دریایی ویژگی‌های منحصربفردی برای تقویت بافت‌های دفاعی و افزایش فعالیت آنزیم‌های دفاعی دارد. این مواد باعث می‌شوند که گیاهان به آفات و تنش‌ها واکنش بهتری نشان دهند. همچنین، تقویت سیستم ایمنی گیاه موجب کاهش آسیب‌های ناشی از حملات قارچ‌ها، باکتری‌ها و حشرات می‌شود.

افزایش ضخامت و تقویت بافت‌ها:

مواد موجود در جلبک‌های دریایی باعث تقویت بافت‌های دیواره‌ای گیاه می‌شوند. ضخامت بیشتر دیواره سلولی به عنوان یک سد فیزیکی عمل کرده و از نفوذ آفات جلوگیری می‌کند. این امر باعث کاهش تأثیر مخرب آفات و کاهش نیاز به سم‌پاشی‌های مکرر می‌شود.

محرک‌های رشد:

هورمون‌های موجود در جلبک‌های دریایی نه تنها رشد بهتر ریشه و ساقه  را تقویت می‌کنند، بلکه مقاومت در برابر تنش‌های محیطی و  آفات را افزایش می‌دهند. رشد قوی‌تر ریشه‌ها به گیاه کمک می‌کند تا مواد مغذی بیشتری جذب کند و در نتیجه سالم‌تر و مقاوم‌تر باشد.

تقویت رشد میکروارگانیسم‌های مفید خاک:

جلبک‌های دریایی به بهبود محیط زیست میکروارگانیسم‌ها در خاک خود که  با آفات مقابله می‌کنند، کمک می‌کنند. این میکروارگانیسم‌ها با تولید ترکیبات آفت کش، سلامت گیاه را افزایش داده و رشد آن را تقویت می‌نمایند. علاوه بر این، آن‌ها به تجزیه مواد آلی و بهبود دسترسی گیاهان به مواد مغذی کمک می‌کنند، که در نتیجه گیاه قوی‌تر و مقاوم‌تر می‌شود.

کاهش اثرات تنش‌های محیطی:

کود جلبک دریایی حاوی ترکیباتی است که به گیاه کمک می‌کند تنش‌های محیطی مانند خشکی، شوری، و دمای بالا را بهتر تحمل کند. این مقاومت محیطی، از تأثیر غیرمستقیم آفات که در شرایطی که  گیاه ضعیف شده است  بیشتر حمله می‌کنند، جلوگیری می‌کند.

افزایش تولید متابولیت‌های ثانویه:

متابولیت‌های ثانویه مانند فنول‌ها و فلاونوئیدها که در گیاهان تولید می‌شوند، نقش مهمی در دفاع گیاه در برابر آفات دارند. کود جلبک دریایی با تحریک تولید این متابولیت‌ها، یک لایه دفاعی شیمیایی اضافی برای گیاه فراهم می‌کند.

استفاده از هیومیک اسید می‌تواند تأثیرات مختلفی بر pH خاک داشته باشد، که به‌طور عمده به نوع خاک، شرایط محیطی و میزان هیومیک اسید استفاده شده بستگی دارد. در اینجا به برخی از تأثیرات کلیدی هیومیک اسید بر pH خاک پرداخته می‌شود:

1) تعدیل pH خاک:

هیومیک اسیدها به دلیل داشتن گروه‌های عملکردی مختلف مانند کربوکسیل و فنولیک، توانایی بالایی در تبادل یون‌ها دارند. این خاصیت باعث می‌شود که هیومیک اسیدها بتوانند در خاک‌های قلیایی، با انتشار یون‌های هیدروژن(H+)    pH خاک را کاهش دهند و در خاک‌های اسیدی با تشکیل کمپلکس‌های پایدار با یون‌های فلزی، از اسیدیته بیشتر خاک جلوگیری کنند. به عبارت دیگر، هیومیک اسید به‌عنوان یک ماده بافر عمل کرده و pH خاک را به سمت محدوده خنثی‌تر هدایت می‌کند.

2) افزایش ظرفیت بافری خاک:

هیومیک اسیدها به افزایش ظرفیت بافری خاک کمک می‌کنند، به این معنا که توانایی خاک برای مقابله با تغییرات ناگهانی pH افزایش می‌یابد. این ویژگی به‌ویژه در خاک‌هایی که به‌طور طبیعی دارای ظرفیت بافری پایینی هستند، مانند خاک‌های شنی، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. هیومیک اسیدها می‌توانند تغییرات ناگهانی pH را جذب کرده و از تأثیرات منفی آن‌ها بر رشد گیاهان جلوگیری کنند.

3) اثرگذاری بر pH در ناحیه ریزوسفر:

هیومیک اسیدها با افزایش فعالیت‌های میکروبی و زیستی در ناحیه ریزوسفر (ناحیه نزدیک به ریشه‌های گیاه)، می‌توانند به‌صورت غیرمستقیم بر pH این ناحیه تأثیر بگذارند. فعالیت‌های میکروبی، از جمله تولید اسیدهای آلی و سایر متابولیت‌ها، می‌تواند منجر به تغییرات محلی در pH شود که این تغییرات می‌توانند جذب مواد مغذی را برای گیاهان بهبود بخشند.

خطرات زیست‌محیطی: استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی می‌تواند به آلودگی منابع آب سطحی و زیرزمینی منجر شود. همچنین، تولید و مصرف این کودها با انتشار گازهای گلخانه‌ای مانند نیتروس‌اکسید همراه است که به تغییرات اقلیمی کمک می‌کند.

اثرات منفی بر سلامت خاک: استفاده مداوم از کودهای شیمیایی ممکن است به شوری خاک، کاهش تنوع زیستی میکروارگانیسم‌ها و تخریب ساختار خاک منجر شود. این عوامل در بلندمدت باروری خاک را کاهش می‌دهند.

خطرات برای سلامت انسان: باقی‌ماندن مواد شیمیایی در محصولات کشاورزی می‌تواند به مشکلات سلامتی برای مصرف‌کنندگان منجر شود. همچنین، افزایش نیترات در آب آشامیدنی می‌تواند خطراتی برای سلامت انسان ایجاد کند.

هزینه‌های بلندمدت: وابستگی به کودهای شیمیایی ممکن است هزینه‌های کشاورزی را افزایش دهد. همچنین، تخریب محیط زیست نیازمند سرمایه‌گذاری برای احیای منابع طبیعی است.